Denok dakigu zer den lan kontratu bat, baina, betiko moduan, badago zer azaldu eta nondik tiratu.

Hori dela eta…

  • idatzizko eta ahozko kontratuez hitz egin dizuet (enpresak benetan kontratatu ote gaituen jakiteko pare bat bitarteko emateaz gain)
  • kontratuan zer agertu behar den azaldu dizuet eta, ondo ikus dezazuen, kontratu eredu ofizial bat jaisteko aukera izango duzue
  • kontratu mota ohikoenak zerrendatu eta azaldu dizuet zelan aldatu ziren 2022ko erreformaren ostean
  • kontratua behin amaituta zer gertatzen ote den aurkituko duzue, kalte-ordainak barne, etxeko langileak ahaztu barik, jakina

…eta beste hainbat kontu

Kontratuan lan harremanaren baldintzak eta funtzioak islatzen dira. Kontratu motaren arabera, eskubide eta betebeharrak ezberdinak dira, bai langilearen kasuan, bai enpresaren kasuan.

Eskubide hauek ondo ezagutzeak eta kontratua ondo irakurtzen jakiteak berebiziko garrantzia dauka, lan harremana zehazten duelako eta, gainera, askotan enpresak kontratazioan iruzurra egiten saiatu ahal direlako: prestakuntza kontratuak egiten dituzte, nahiz eta formazio nahikoa eduki; kontratu mugagabea egin behar badigute ere, aldi baterako kontratuak kateatzen dituzte (kontratu-kaleratze-kontratu formulaz); kontratu barik lan egitera behartzen gaituzte…

Aurrera jarraitu aurretik, artikulu interesgarri bat utziko dizuegu:

Kontratuak, idatzizkoak zein ahozkoak

Legeak ezartzen duenaren arabera, kontratua idatziz ala ahoz egin daiteke (Langileen Estatutuko 8. artikulua). Edozein kasutan, honako kontratu mota hauek derrigorrez idatziz izan beharko dira:

  • praktika kontratuak
  • prestakuntza eta ikasketa kontratuak
  • jardunaldi partzialeko kontratuak
  • aldizkako finkoak
  • errelebo kontratuak
  • lan edo zerbitzu zehatzetarako kontratuak
  • lau aste baino gehiago iraungo duten aldi baterako kontratuak
  • telelana
  • arrantzaleen kontratuak
  • atzerrian diren enpresa espainoletako langileen kontratuak (estatu espainolean kontratatuak izan direnak)

⇒ ADI! Legeak dioenez, kontratua ez bada idatzizkoa, beti ere suposatuko da kontratu mugagabea eta jardunaldi osokoa dela. Gogoratu: enpresak ez badizu idatzizko kontraturik eman, edozein momentutan erreklamatu ahal diozu hala egiteko, baita lan harremana hasita badago ere (Langileen Estatutuko 8.2 artikulua).

Ondo dakigunez, enpresak idatzizko kontraturik egiten ez digunean, ohikoena da ezkutuko lanaren aurrean egotea. Benetan kontrataturik ote zauden egiaztatzeko, honelakoak egin ahal dituzu:

1. Gizarte Segurantzan galdetu ahal duzu ea enpresak zure alta eman duen:

2. Enpresa behartuta dagoenez kontratu guztiak SEPEri jakinarazteko (nahiz eta idatzizkoak ez izan), bertan kontsultatu ahal duzu, baita internetez ere:

Eta beste artikulu honi ere begirada bat bota ahal diozu:

Zer agertu behar da kontratuan?

• Enpresaren datuak
• Langilearen datuak
• Lan harremana hasten den data eta iraupena
• Kontratu mota
• Beteko diren funtzioak (lan kategoria)
• Baldintzak: lantokia, asteko lan egunak eta ordutegia
• Proba aldirik izango den eta zenbat denboraz izango den
• Oporren iraupena
• Soldata
• Zein den aplikatuko den hitzarmen kolektiboa

 

Kontratu adibide hau HEMENDIK jaitsi ahal duzue PDFz

Kontratu mota ohikoenak

Kontratuak bereiztu daitezke iraupenaren arabera (mugagabeak edo aldi baterakoak) edo jardunaldiaren arabera (jardunaldi osoa edo jardunaldi partziala).

Kontratu mugagabea: ez dauka amaiera eperik. Beraz, amaitutzat emateko enpresak justifikatu behar du. Legezko arrazoirik ez badago, kaleratzea bidegabea edo baliogabea izango da. (Ikus. Kaleratze motak)

Aldizkako kontratu mugagabea: kontratu mota hau Langileen Estatutuko 16. artikuluan arauturik dago. Kontratu mota hau mugagabea da, baina langilea aldizka baino ez da aritzen. Hau da, urteko sasoi zehatz batean lan egiten da eta gainontzeko denboran, lan harremanak dirauen arren, etenda geratzen da langilea berriro deitu arte.

Iraupen zehatzeko kontratuak (aldi baterako kontratuak): Langileen Estatutuko 15. artikuluak azaltzen ditu kontratu hauek. Enpresak aparteko langileak kontratatu ahal ditu aldi zehatz baterako, aparteko premiak sortu zaizkiolako. Aparteko premia espezifiko hauek behar den bezala justifikatu behar ditu. Bestela esanda, ezin dira aldi baterako kontratuak erabili enpresaren egiturazko lanpostuak betetzeko.

2022ko lan erreformaren ostean, obra edo zerbitzu zehatz baterako kontratuak desagertu ziren; honela, aldi baterako kontratuak ekoizpenaren gorabeherengatik eta langileen ordezkapenerako baino ezin dira egin:

               • Ekoizpen gorabeherengatik: enpresaren jarduera arruntean ekoizpena momentu zehatz batean handitu bada (enpresak eskaera gehiago jaso dituelako, ostalaritzan opor sasoian, merkataritzan Gabonetan…) egin liteke kontratu mota hau. Gehienez sei hilabete iraun lezake, hitzarmen kolektiboan iraupen hau beste sei hilabetez handitu litekeen arren.

               • Ordezkapen kontratua: lizentzia, baimen edo bajagatik lanean ez dagoen pertsona ordezkatzeko kontratuak dira. Hortaz, kontratuan ordezkatuko dugun pertsonaren izena eta ordezkapenaren arrazoia azaldu behar dira. Iraupena langilea bere lanpostura itzuli artekoa izango da. 2022ko erreformak ezarri bezala, posible da ordezkapena egingo duen pertsona lanean hastea ordezkatutako langileak enpresa utzi baino lehen. Honela, langile biak batera egongo lirateke, funtzioen garapen egokia bermatzeko, gehienez, 15 egunetan.

Bestetik, langileren batek jardunaldia murriztea erabakitzen badu, posible da ordezkapen kontratua egitea murriztutako jardunaldi zati hori beste langile batek egin dezan.

Azkenik, lanpostu bat kontratu finkoaz bete behar bada eta, honetarako, hautapen edo promozio prozesua egin behar bada, ordezkapen kontratua egin liteke prozesua burutu bitartean.

Alternantziazko prestakuntza kontratua: Prestakuntza kontratu hau Langileen Estatutuko 11.2 artikuluan dator islatuta, baina ondo enteratu nahi baduzu, artikulu oso bat daukazu eskura:

Praktika profesionala lortzeko prestakuntza kontratua: beste kontratu mota hau Langileen Estatutuko 11.3 artikuluan daukazu. Eta, aurrekoa bezala, hau ere ondo azalduta daukazu beste artikulu batean:

⇒ 2022ko erreformaren ostean aldi baterako kontratazioa zelan aldatu den hobeto jakin nahi baduzu:

Eta kontratua amaitzen denean?

Aldi baterako kontratua amaitzen denean.

Aldi baterako kontratuaren denbora amaitzen denean, langileak kalte-ordaina jasotzeko eskubidea dauka. Edozein kasutan, hau ez da kontratu mota guztietan aplikatzen. Langileen Estatutuko 49.1.c) artikuluak dioenez, prestakuntza kontratuak eta ordezkapen kontratuak kanpo gertatzen dira. Hortaz, ekoizpen gorabeherengatiko kontratuetan baino ez litzateke kalte-ordainik egongo.

Kalte-ordain honen zenbatekoa: 12 egun lan egindako urte bakoitzeko. Hala ere, ikusi dugunez, kontratu hauen iraupena mugaturik dago: gehienez, sei hilabete iraun dezakete, urtebetera luza daitezkeen arren. Hortaz, kalkulu proportzionala egin beharko litzateke.

Hau guztia zabalago azalduta daukazue ondoko artikulu honetan:

Aldizkako kontratu finkoak.

Kontratu mota honetan, azaldu dugunez, lan harremana ez denez amaitzen (nahiz eta hurrengo deialdira arte etenda geratu) ez dago kalte-ordainik jasotzeko eskubiderik. Edozein kasutan, finikitoa jaso beharko genuke eta bertan, besteak beste, sortu ditugun eta disfrutatu ez ditugun oporrak zein aparteko ordainsariak (hainbanaturik edo prorrateaturik ez badauzkazu) islatu beharko lirateke.

Etxeko langilea bazara

Etxeko langileek, beste langile guztiek bezala, eskubidea daukate, euren lan harremana amaitzen denean, finikitoa jasotzeko baita, kaleratze edo kontratu amaiera kasuetan, kalte-ordaina jasotzeko ere. Hurrengo artikuluan kasu guztiak azaldurik dauzkazu: alde baterako kontratuaren amaiera, kaleratzea, enplegatzailearen heriotza…

Langileak lan harremana etetea erabakitzen duenean

Honelakoetan ez da kalte-ordainik egoten eta, gainera, oso garrantzitsua dena, ez ginateke langabezia egoera legalean egongo.

Hala ere, badira zenbait kasu aparte:

– Enpresak lan baldintzen aldaketa substantziala burutzen badu edo mugikortasun geografikora behartu nahi badu, langileak erabaki lezake enpresan ez jarraitzea. Kasu honetan kalte-ordaina 20 egun lan egindako urte bakoitzeko izango da, gehienez 9 hilabeteko soldataz lan baldintzen aldaketaren kasuan eta gehienez 12 hilabeteko soldataz mugikortasun geografikoagatik (Langileen Estatutuko 41.3 artikulua).

Bestetik, Langileen Estatutuaren 50. artikuluak honako egoera hauek azaltzen ditu langileak epaileari lan harremana amai dezan eskatu ahal izateko:

– Enpresak lan baldintzen aldaketa substantziala egiten badu, legeak ezartzen dizkion baldintzak errespetatu barik eta honek langilearen duintasunean eragina badauka (aurreko puntuan lan baldintzen aldaketa substantzialaz aritu gara, baina kasu honetan gehituko litzateke enpresak ez dituela baldintzak errespetatu eta langilearen duintasunaren kontra aritu dela)

– Enpresak ez badio langileari soldata ordaintzen edo atzerapenez egiten badu

– Beste betebehar batzuen hauste larriak enpresaren aldetik

Kasu hauetan kalte-ordaina kaleratze bidegabe baten bestekoa izango da: 45 egun 2012ko otsailera arte lan egindako urte bakoitzeko eta gehienez 42 hilabeteko soldata, eta 33 egun data horretatik aurrera lan egindako urte bakoitzeko eta gehienez 24 hilabeteko soldata.