Belaunaldi arteko Ekitate Mekanismoa (BEM)
2023/02/06
Azken eguneraketa: 2023/04/03
• Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren 127-bis artikulua
• Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren 43. Xedapen Iragankorra
Belaunaldi arteko Ekitate Mekanismoa (BEM) 2023ko urtarrilean martxan jarri den kotizazio kontzeptu berri bat da. 0,6 puntukoa izan da aurten, enpresa eta langile artean ordaindu beharrekoa (%0,5 enpresak eta %0,1 langileak). Gizarte Segurantzaren diru-sarrerak handitzea dauka helburutzat, pentsioen ordainketari aurre egiteko, eta iraunkortasun faktorea ordezkatzera dator.
Iraunkortasun faktorea indargabeturik
Hortaz, bitarteko berri hau iraunkortasun faktorea indargabetzera dator. Gogora dezagun iraunkortasun faktorea PPren Gobernuak 2013ko pentsioen erreformarako asmaturiko murrizketa tresna izan zela (23/2013 Legea, iraunkortasun faktorea eta pentsio sistemaren errebalorizazio indizea arautzen dituena).
Iraunkortasun faktorea 2019an indarrean sartu behar bazen ere, 2018rako Aurrekontu Orokorren Legean atzeratu egin zen. Hala ere, legean bertan adierazten zenez, iraunkortasun faktorea, beranduenez, 2023ko urtarrilean hasi behar zen martxan. Bada, data hori bete orduko, indargabetu egin da eta BEM edo Belaunaldi arteko Ekitate Mekanismoa hasi da indarrean.
Sistema biek ez daukate zerikusi handirik. BEM kotizazio kontzeptu berria da, Gizarte Segurantzaren Erreserba Funtsa handitzeko erabiliko dena; iraunkortasun faktorea, ordea, 2023tik jasotzen hasiko ziren pentsioak murriztera zetorren.
Izan ere, iraunkortasun faktorea eragiketa matematiko konplexua zen, bizi-itxaropenaren aurreikuspenetan oinarritzen zena. Eragiketa horren emaitza portzentajea izango zen, beti-beti %100 baino txikiagoa. Honek esan nahi zuen emaitza, adibidez, %90 izanez gero, pentsioa %10 murriztuko zela.
Esan bezala, iraunkortasun faktore hau derogaturik geratu da (21/2021 Legea) eta ez da martxan jarriko.
Zertan datza Belaunaldi arteko Ekitate Mekanismoa?
Kotizazio kontzeptu berri hau 21/2022 Legean ezarri zen eta 2023ko urtarrilean aplikatzen hasi da. Hala ere, aipatutako legearen Azken Xedapenetako Laugarrena indargabeturik geratu da eta Belaunaldi arteko Ekitate Mekanismoa berriro moldatu da martxoan, pentsioen erreformarako 2/2023 Lege Dekretuaren bitartez. Dekretu honek ekarri dituen aldaketa guztiei begirada bat bota nahi badiezu, beste artikulu honetan egin dezakezu:
Mekanismo honen funtsek beren horretan diraute: kotizazio hau jubilaziorako kotizatzen den erregimen eta kasu guztietan aplikatuko da; Gizarte Segurantzaren Funtsa elikatzeko kotizazioak izango dira; kotizazio hauek ez dira kontuan hartuko ezein prestaziotarako eta, horretaz gain, ezin izango dira ezein kasutan murriztu edo balizko hobarien artean sartu.
Bi izan dira aldaketa nagusiak: BEM mekanismoaren iraupena eta bilduko diren kotizazioak:
Iraupena:
Hasiera batean, suposatzen zen BEM mekanismoa 10 urtez egongo zela indarrean eta, denbora hau behin pasaturik, egiaztatuko zela ea pentsioen gastuan desbiderapenik aurreikusten ote zen 2050. urterako. Berrikuspen modu nahiko nahasia ere azaltzen zen, Europako Komisioaren Ageing Report txostena tartean.
Hala ere, orain BEM mekanismoak 2050. urtera arte iraungo du eta bilduko diren kotizazioen ehunekoak edo zenbatekoak progresiboki joango dira handitzen.
Kotizazioak:
2023. urtean biltzen ari den den zenbatekoa %0,6 da, enpresa eta langileen artean banandurik (kotizazioak banatzeko ohiko egiturari jarraiki). Honela:
– %0,1 langilearen kargupean
– %0,5 enpresaren kargupean
Hala ere, aurten aplikatu direnak baino ehuneko handiagoak joango dira aplikatzen progresiboki datozen urteetan, harik eta 2029an Belaunaldi arteko Ekitate Mekanismoa 1,2 puntutara heldu arte (enpresak %1 eta langileak %0,2 ordainduko dute). Honen ostean, zenbateko berberari eutsiko zaio 2050era arte, Gizarte Segurantzaren Legearen 43. Xedapen Iragankor berrian azaltzen den bezala. Ondoko taula honetan daukazue urtez urteko bilakaera:
Urtea | BEM kotizazioa guztira | Enpresaren portzentajea | Langilearen portzentajea |
2023 | %0,6 | %0,5 | %0,1 |
2024 | %0,7 | %0,58 | %0,12 |
2025 | %0,8 | %0,67 | %0,13 |
2026 | %0,9 | %0,75 | %0,15 |
2027 | %1 | %0,83 | %0,17 |
2028 | %1,1 | %0,92 | %0,18 |
2029 | %1,2 | %1 | %0,2 |
2030etik 2050era | %1,2 | %1 | %0,2 |
BEM gertakizun edo kontingentzia arrunten kotizazio oinarriari aplikatuko zaio, baina ez da ezein prestaziotarako erabiliko. Izan ere, kotizazio berri honek helburu finalista du. Hau da, hortik jasotzen den diru guztia -eta sortzen duen errendimendu ekonomikoa- Gizarte Segurantzaren Pentsioen Erreserba Funtsera bideratuko da, gastu-mailan egon daitekeen balizko desbiderapenari aurre egiteko.
Era berean, kotizazio honen gainean ezin izango da ezelako hobaririk edo murrizketarik aplikatu (gogoratu enpresak askotan salbuetsita egoten direla hainbat arrazoirengatik, honela, kontratu mota zehatz batzuk egiteagatik edo ezaugarri zehatzak dituzten langileak kontratatzeagatik, adibidez, kotizazioetan murrizketak edo hobariak izaten dituzte).
Nork ordaindu behar du eta nork ez?
Esan bezala, erregimen orokorreko langileek eta enpresek ordaindu beharko dute, lehen azaldu dugun portzentajeetan.
Etxeko langileen kasuan berdin banatuko da: 2023. urtean %0,5 gehiago ordaindu beharko dute enplegatzaileek eta %0,1 gehiago langileek; hurrengo urteetan goian dagoen taularen arabera egin beharko da.
Gogoratu, bestalde, kontzeptu hau osorik ordaindu beharko den arren, enplegatzaileek gertakizun arruntengatik egiten dituzten beste kotizazioak %20 murrizturik dauzkatela.
Autonomoek, hala ere, BEMaren ehunekoa oso-osorik hartu beharko dute euren gain.
Erretiro pentsiorako kotizatzen den kasu guztietan aplikatuko da, alta zein alta pareko egoeran egonda ere. Hau da, langabezia egoeran erretirorako kotizatzen dugunez, halakoetan ere aplikatuko zaigu (kasu honetan, enpresari legokiokeen %0,5a SEPEk hartuko du bere gain).
Jubilaturik dauden pentsiodunei, bestalde, ez zaie kotizazio berri hau deskontatzen, ez baitute erretiroagatik kotizatzen.
